Ponad połowa dorosłych i co ósme dziecko w Polsce mają nadwagę. Tymczasem dodatkowe kilogramy to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim czynnik ryzyka rozwoju wielu chorób przewlekłych. Nadwaga definiowana jest jako nagromadzenie w organizmie tkanki tłuszczowej przekraczające optymalne ilości zdrowotne.
W odniesieniu do osób dorosłych mówimy o niej, gdy wskaźnik masy ciała (Body mass index, BMI) przekracza wartość 25. U dzieci w ocenie nadwagi należy opierać się na siatkach centylowych. Stan, w którym tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20% całkowitej masy u mężczyzn lub 25% u kobiet, a BMI≥30 to już otyłość. Do jakich chorób predysponuje nadmierna masa ciała? Jak im zapobiegać i w jaki sposób radzić sobie z ich konsekwencjami?
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze pierwotne (czyli nie wynikające wtórnie z żadnej innej jednostki chorobowej, takiej jak np. niewydolność nerek) to choroba wywołana różnorodnymi czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Otyłość wraz z małą aktywnością fizyczną i dietą bogatą w sód stanowią jedne z najważniejszych czynników ryzyka jego rozwoju. Nadciśnienie rozpoznajemy, gdy wartość ciśnienia tętniczego w 2 pomiarach podczas 2 niezależnych wizyt jest wyższa niż 140 mmHg w przypadku ciśnienia skurczowego lub 90 mmHg – rozkurczowego. U osób dorosłych pomiar ciśnienia powinien być przesiewowo wykonywany co najmniej raz w roku, gdyż choroba nadciśnieniowa przebiega bezobjawowo i jest to jedyny sposób wczesnego jej wykrycia. Podstawą leczenia jest modyfikacja stylu życia – dieta śródziemnomorska, umiarkowana aktywność fizyczna, zmniejszenie masy ciała, ograniczenie spożycia alkoholu, soli i zaprzestanie palenia tytoniu. Gdy te metody nie wystarczają, stosuje się leczenie farmakologiczne.
Choroba zwyrodnieniowa stawów
Choroba zwyrodnieniowa jest wynikiem działania czynników mechanicznych i biologicznych, które zaburzają prawidłowe procesy odnowy chrząstki stawowej. Nadmierne obciążenie mechaniczne, działające na stawy w wyniku otyłości, bardzo przyspieszają rozwój choroby. Efektem jest ból i ograniczenie ruchomości w stawach, utrudniające codzienne funkcjonowanie. Chorobą najczęściej objęte są stawy kręgosłupa, staw biodrowy, kolanowy oraz drobne stawy rąk. Gdy dojdzie do rozwoju choroby, głównym celem leczenia jest zniesienie bólu i jak najdłuższe zachowanie sprawności. Ponownie, podstawą leczenia jest zmniejszenie masy ciała, co pozwala na znaczne odciążenie zmienionych chorobowo stawów. Ważna jest także kinezyterapia, czyli ćwiczenia mające na celu utrzymanie zakresu ruchów i siły mięśniowej. W łagodzeniu bólu podstawą są niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. zawierające deksketoprofen. Gdy leczenie zachowawcze nie pomaga, koniecznością może być leczenie operacyjne, czyli protezoplastyka.
Cukrzyca typu 2
Wśród pacjentów z cukrzycą typu 2 aż 90% cierpi na nadwagę lub otyłość. Nadmiar tkanki tłuszczowej prowadzi do powstania insulinooporności, czyli głównej przyczyny tej choroby. Cukrzyca może objawiać się wzmożonym pragnieniem, dużą ilością oddawanego moczu, osłabieniem czy skłonnością do częstych infekcji układu moczowego i zakażeń skóry. Około połowa przypadków przebiega jednak bezobjawowo i jedynym zaburzeniem jest zwiększony poziom glukozy we krwi. Nieleczona cukrzyca prowadzi do wielu powikłań, dlatego bardzo istotne jest wczesne rozpoznanie i wprowadzenie leczenia. Podstawą jest dieta, a gdy to nie wystarcza, wprowadza się doustne leki przeciwcukrzycowe oraz insulinoterapię.
…i wiele więcej
Niestety, lista chorób związanych z nadmierną masą ciała jest znacznie dłuższa: choroba wieńcowa, wiele typów nowotworów, stłuszczenie wątroby, dna moczanowa, obturacyjny bezdech senny, kamica żółciowa… Zmiana diety i wprowadzenie do codziennego planu dnia umiarkowanego wysiłku fizycznego nie tylko zmniejszają ryzyko rozwoju tych przypadłości, ale w wielu przypadkach stanowią podstawę leczenia na wczesnym etapie choroby. Warto zatem jak najwcześniej rozważyć modyfikację stylu życia, gdyż w parze ze zdrowiem idzie dobre samopoczucie, lepszy wygląd i satysfakcja z samego siebie.