Odleżyny są poważnym problemem społecznym o bardzo dużym zasięgu. Co więcej, liczba osób cierpiących na tę dolegliwość stale się powiększa. Raporty są bardzo niepokojące, tym bardziej, że wydawałoby się, że wraz z rozwojem medycyny, chirurgii i programów edukacyjnych, dotyczących samodzielnych czynności pielęgnacyjnych, powinniśmy coraz lepiej radzić sobie z tego typu problemami. Warto zatem dowiedzieć się, jak postępować, aby uniknąć odleżyn oraz co robić w sytuacji, gdy już się pojawią.
Czym są odleżyny?
Odleżynami określa się występujące miejscowo martwice, z czasem przekształcające się w owrzodzenia skóry, tkanki podskórnej, a w najgorszych przypadkach obejmujące nawet mięśnie i kości. Są one wynikiem ucisku lub ucisku połączonego ze ścieraniem na naczynia tętnicze i żylne, które przyczynia się do miejscowego niedokrwienia i obumierania tkanek. Odleżyny występują najczęściej nad najbardziej wystającymi elementami kostnymi – w okolicach łokci, pięt, bioder, kostek, barków, pleców i tylnej części głowy.
Przyczyny powstania odleżyn
Do podstawowych przyczyn, wpływających na powstawanie odleżyn należą: unieruchomienie, słabe ukrwienie i zaburzenie czucia. Czynnikami, zwiększającymi ryzyko są zatem: poruszanie się na wózku inwalidzkim lub unieruchomienie w łóżku, wiek powyżej 75 lat, brak samodzielności w wykonywaniu ruchów całego ciała lub jego części, stany przewlekłe, wpływające na krążenie krwi (cukrzyca, choroba naczyń krwionośnych), nadwrażliwa skóra, nietrzymanie moczu i kału, zaburzenia metaboliczne, otyłość, choroby nowotworowe. Głównym powodem powstawania odleżyn jest zatem spowodowana różnymi przyczynami, niemożliwość zmiany pozycji bez pomocy innych osób, przyczyniająca się do zbyt długiego, miejscowego ucisku. Ponadto osoby niepełnosprawne, które nie posiadają czucia, nie mają możliwości poinformowania innych o dyskomforcie, wynikającym z długotrwałego ucisku. Tymczasem, gdy ciało ma za długą styczność z jakąkolwiek powierzchnią, zatrzymany zostaje przepływ krwi, a przez to niemożliwe staje się dostarczanie komórkom tlenu i składników przemiany materii. W konsekwencji danego procesu następuje zatrzymanie toksyn i obumarcie komórek. Gdy wielokrotnie mamy do czynienia z taką sytuacją dochodzi do powstania zmian zapalnych w tkankach i martwicy.
Zapobieganie odleżynom
Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że osoby, należące do grupy ryzyka powinny być regularnie badane pod względem odleżyn. Trzeba przy tym zwrócić uwagę głównie na te okolice ciała, gdzie znajdują się wystające elementy kostne. Odpowiednio wcześnie zauważone odleżyny są znacznie łatwiejsze do wyleczenia. Z kolei długotrwałe owrzodzenia mogą nawet doprowadzić do śmierci. Podczas obserwacji należy zwrócić uwagę na miejsca zaczerwienione, nie bielejące pod naciskiem oraz na pęcherze i owrzodzenia. Jeżeli zaobserwujemy tego typu objawy konieczne jest przestrzeganie kilku zasad. Trzeba zadbać o zmienianie pozycji chorego, najlepiej jeżeli będzie się to odbywało minimum co dwie godziny. Przydatne będzie również stosowanie specjalistycznych przedmiotów – poduszek i materacy łagodzących ucisk czy piankowych wyściółek. Ważne jest zachowanie odpowiedniej diety – posiłki muszą być odpowiednio kaloryczne, bogate w białko (nabiał, chude ryby, mięso), witaminy i minerały. Kolejna zasada dotyczy codziennej rehabilitacji oraz dbania o właściwą higienę (mycie dwa razy dziennie, dbanie o czystość pościeli) i pielęgnację (stosowanie odpowiednich kremów i balsamów natłuszczających).
Odleżyny – leczenie
Leczenie odleżyn opiera się głównie na używaniu właściwych opatrunków, których zadaniem jest zagwarantowanie jak najlepszego środowiska gojenia. Muszą zatem ściśle przylegać do rady i odpowiednio reagować na wysięk. Nie zapominajmy również, że wybór opatrunku zależny jest od kilku czynników, między innymi: położenia rany oraz kondycji skóry w jej pobliżu, ilości wydzielającego się płynu, głębokości rany, występowania martwicy czy występowania objawów zakażenia.