Powiększoną tarczycę można wykryć w badaniu ultrasonograficznym lub palpacyjnym. Jest to objaw wielu chorób tego narządu. W większości przypadków powiększona tarczyca nie daje żadnych objawów.
Przyczyny powiększonej tarczycy
Powiększona tarczyca jest prawidłowo określana jako wole. Rozpoznaje się ją, kiedy objętość tego gruczołu u kobiet przekracza 18 ml, a u mężczyzn 25 ml. Nie jest to stan chorobowy sam w sobie, a jedynie objaw, który występuje w przebiegu wielu schorzeń tego narządu. Powiększenie tarczycy stwierdza się podczas badania ultrasonograficznego. Niekiedy jest ono na tyle duże, że uwidacznia się jako wypukłość na szyi. Ze względu na budowę wyróżnia się wole:
- guzkowe – w obrębie tarczycy wyczuwalne są guzki,
- miąższowe – utworzone przez tkankę tarczycy,
- miąższowo-guzkowe – wzrost miąższu tarczycy i utworzenie się w nim guzków.
Wole może także zaburzać gospodarkę hormonalną i powodować wzmożone wydzielanie hormonów tarczycy lub ich niedobór. Jego wykrycie jest wskazaniem do przeprowadzenia dalszych badań diagnostycznych, ponieważ przyczyn tego stanu może być kilka, a niektóre z nich wymagają leczenia. Za powiększenie tarczycy odpowiada:
- niedobór jodu (zwłaszcza u dzieci),
- przewlekłe zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto),
- nadczynność tarczycy o podłożu autoimmunologicznym (choroba Gravesa-Basedowa),
- guzy tarczycy,
- wzmożone wydzielanie tyreotropiny (TSH) przez przysadkę mózgową.
Objawy towarzyszące powiększonej tarczycy
W większości przypadków powiększona tarczyca nie daje żadnych dodatkowych objawów, nie jest także widoczna, dlatego rozpoznaje się ją przypadkowo podczas rutynowego badania USG. Jednak u niektórych osób wole może powodować nieprzyjemne dolegliwości, do których zalicza się:
- trudności podczas przełykania,
- dyskomfort w gardle,
- uwypuklenie szyi,
- ból w obrębie szyi,
- chrypkę,
- duszność.
Wole, które zaburza gospodarkę hormonalną, może być przyczyną objawów charakterystycznych dla nadczynności tarczycy: spadku masy ciała, nietolerancji gorąca, nerwowości, wzmożonej potliwości, wytrzeszczu oczu, uczucia kołatania serca.
Choroba Gravesa-Basedowa
Choroba Gravesa-Basedowa jest schorzeniem autoimmunologicznym związanym z nieprawidłowym, wzmożonym wydzielaniem hormonów tarczycy. Wywołują ją przeciwciała skierowane przeciwko receptorom TSH. Dokładna przyczyna choroby nie została poznana. Uważa się, że czynnikami predysponującymi do jej wystąpienia są: silny stres, estrogeny, palenie tytoniu, cukrzyca typu 1 i reumatoidalne zapalenie stawów.
Objawy choroby Gravesa-Basedowa są charakterystyczne dla nadczynności tarczycy. Poza powiększeniem narządu pojawiają się: wytrzeszcz oczu, nadmierne pobudzenie, nerwowość, drażliwość, przyspieszenie metabolizmu, spadek masy ciała, wzmożona potliwość, nietolerancja ciepła, przyspieszenie akcji serca. Dodatkowo u części chorych występuje tzw. obrzęk przedgoleniowy, czyli gromadzenie się substancji śluzowatych pod skórą na przedniej części piszczeli.
Leczenie choroby Gravesa-Basedowa polega na stosowaniu leków przeciwtarczycowych, których zadaniem jest blokowanie wydzielania hormonów tarczycy. Niekiedy konieczne jest całkowite lub częściowe chirurgiczne wycięcie tarczycy.
Choroba Hashimoto
Choroba Hashimoto to inaczej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, które powoduje niedoczynność tego narządu. Jej przyczyną jest działanie komórek układu odpornościowego na własne tkanki. Schorzenie częściej dotyczy kobiet. Uważa się, że choroba Hashimoto jest wynikiem przewlekłego stresu, częstych infekcji i predyspozycji genetycznych.
Przez wiele lat choroba Hashimoto może przebiegać bezobjawowo. Pierwsze dolegliwości pojawiają się, kiedy zostanie zaburzone funkcjonowanie tarczycy i zmniejszy się poziom produkowanych przez nią hormonów. Do objawów schorzenia zalicza się:
- powiększenie tarczycy,
- przewlekłe zmęczenie i nadmierną senność,
- wzrost masy ciała,
- problemy z koncentracją,
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
- problemy z zajściem w ciążę,
- pogorszenie stanu skóry i włosów,
- pogorszenie nastroju i stany depresyjne.
Leczenie choroby Hashimoto obejmuje przyjmowanie lewotyroksyny, dzięki której możliwe jest przywrócenie funkcji tarczycy. Duże znaczenie ma także zmiana nawyków żywieniowych.